‘चाबऱ्या’ भाग १

” दादा कवा येत्याल गं आये? “

अचानक आलेला लहान मुलाचा प्रश्नार्थक आवाज, अंगणातल्या बदामाला आपसुक टेकुन विश्रांती घेत असलेल्या गोदावरीची तंद्री भंग करतो. क्षणात तिची नजर तुराट्यांनी बनवलेल्या फाटकाकडं‌ जाते.

” चाबऱ्या.. ! तु हाय व्हय रं..? आनं आत ई की… उन्हा तान्हाचं कमुन फिरायलास बरं.”

” आये.. शाळत गेलतो गं… येतानी पाय शेणावर पडून चप्पल घसरली.. तुटली..” चाबऱ्या फाटकाबाहेरून बोलला.

“माय….तुला लागलं त नाय ना ! ” क्षणात व्याकुळ झालेली गोदा फाटकाकडे धावली.

१० वर्षाचं एकुलतं एक मुल, ‘ चाबऱ्या ‘. त्याच्याशिवाय तिला होतं तरी कोण. नवरा ३-४ वर्षांपूर्वी त्यांना पोरकं करून गेला. आईची माया लावणारी सासु विहिरीवर पाणी भरताना तोल जाऊन पडली. आता सासरे संपतरावच या गरीब घराचा कारभार पाहत होते. २७ वर्षाची गोदावरी माञ नेहमी या कोसळलेल्या दुःखामुळे सतत चिंतित राहत होती. ऐन तारुण्यात विधवा झाल्याने तिचं मन सतत तिला खात असे. पाय घसरुन पडला हे ऐकून चलबिचल झालेली मनस्थिती साहजिकच तिला सतत चिंतित राहण्यामुळेच झाली असावी.

” न्हाय गं, फक्त पाय घसरला.. अन् भरलाय बी थोडा .. ” तो पाय पुढे करुन दाखवतंच बोलला.

त्याला काही दुखापत झाली नसल्याचे बघत, ” बरं न्हानीत जाऊन पाय धु जा ” गोदा म्हणाली.

चाबऱ्या न्हाणीकडे तर जात होता, पण त्याचे लक्ष त्या तुटलेल्या चपलिकडेच होते. गोदाने ते पाहिलं व चप्पल नीट निरखून पहिली. चप्पलचा अंगठा उपसुन बाहेर आला होता. ती स्वतः शीच बोलली, ” लय भोळं हाय महं लेकरू.” अन् चप्पल धुवून तो अंगठा बसवू लागली. चाबऱ्या तोवर हात पाय धुवून आला व चुलिकडे ठेवलेल्या टोपलीतुन भाकर घेऊन ताटात ठेवत ” आये सांग ना.. दादा कुठं गेल्यात? ” चाबऱ्याने विचारले.

” गुरं घेऊनश्यान माळावर गेल्यात. दादाकड काय काम हुतं ? “
गोदाने त्याला विचारले.

” दादांला सांग ना, चप्पल तुटली, नवि घ्यायचीय. ” चाबऱ्याचे बोलणे ऐकून गोदाला आपल्या गरिबीची जाणीव झाली. अन् क्षणात तिच्या अंगठ्याचा दाब वाढला आणि चपलीचा अंगठा पुर्ववत झाला.

” घे, झाली बघ नीट” चप्पल व्हरांड्यात ठेऊन गोदा म्हणाली. चाबऱ्याच्या चेहऱ्यावर आनंदाची लहर उठली. ” आये, भाजी न्हाय कढईत…!” कढई उघडताच त्याची आनंदाची लहर स्तब्ध झाली.

” आरं… दादा उशिरा येणार हायती, म्हणुन समदी भरून दिली त्यासनी. त्या भगुल्यातलं दुध घे अन् खा बरं त्यात चुरून.” बाजुला असलेले पातेले तिने बोटाने दाखवले.

” ह्यात त दुधच न्हाय…!” चाबऱ्या आश्चर्याने डोकं खाजवत गोदाकडे पाहत म्हणाला. गोदा देखिल आश्चर्याने म्हणाली, ” आरं, कुठं गेलं मंग? सकाळीच शेळीचं दुध भरून … ” अचानक तिला आठवलं की, सकाळी थोडा थकवा जाणवत होता म्हणुन गोठ्यातली साफसफाई अर्धवट ठेवून ती पुन्हा आली व विश्रांती घेत होती. त्यामुळे आज दुध काढलेच नव्हते. दादांनी गुरे चरायला नेली होती, त्यामुळे दुध आत्ता तरी मिळणार नाही हे तिच्या लक्षात आले, आणि भाजी बनवायला कोणती भाजी पण शिल्लक नव्हती.

” आंड्याची पोळी खाचील का? ” तिने त्याला विचारले. त्याने होकारार्थी मान हलवली. ती म्हणाली, ” थांब उलसाक, घेऊन आले मी.” असे म्हणत ती बाहेर निघुन गेली.

रखरखत्या उन्हामुळे घामाच्या धारा तिला चिंब करु लागल्या. तिने डोक्यावर पदर ठेवत सुशाला बाई च्या घराची वाट धरली. घर कसले, वाडाच होता तो. दगडी बांधकाम असलेला. सुशाला व तिचा नवरा सुभानराव त्यांच्या चांगल्या व प्रामाणिक स्वभावामुळे पुर्ण गावात प्रख्यात होते. अशा वेळी तिच्याशिवाय मदत करणारं कुणीच नव्हतं गोदाला. दोघींची खास मैत्रीच जणु. त्यामुळे गोदाही तिथेच आली.

” सुशाला बाय.. ओ सुशाला बाय… ” तिने कवाड वाजवत हाक मारली. परंतु आतुन कोणताच प्रतिसाद आला नाही.
तिने थोडी वाट पाहिली व कवाड पुढे ढकलत आत आली.
तिथुन तिने पुन्हा हाक मारली. पण पुन्हा तेच. कोणताही प्रतिसाद नाहि.
समोर असलेल्या खोल्यांची कवाडं सुध्दा बंद होती. पटांगणात तिला खुराड्यात असलेल्या कोंबड्या दिसल्या. तिथली दोन- तीन अंडी घेण्यासाठी ती पुढे सरसावली, पण तिथेच विचार करत थांबली की असं न विचारता नेणे योग्य नाहि. ती निराश मनाने माघारी फिरली.
उंबरठ्याजवळ येताच तिला पोटच्या गोळ्याची आठवण आली.

” लेकरू उपाशी हाय, इळभर काय खाल्ल बी नाय.. सुशाला बाय ला नंतरून सांगते आंडी घेतल्यात म्हणुन…”

असा विचार करत ती पुन्हा खुराड्याकडे वळली. तेवढ्यात तिला हळुवार हसण्याचा आवाज ऐकु आला. आवाज त्या खोल्यांच्या मागे असलेल्या गोठ्यातुन येत होता. सुशाला बाई चा आवाज असल्याचे ओळखताच गोदाच्या चेहऱ्यावर आनंद दरवळू लागला. तिची पावले खोलीच्या मागे असलेल्या गोठ्याच्या दिशेने चालु लागली.

” स्सस् स्स…. हळु… आह…. “
हा आवाज कानी पडताच गोदाची पावले जमिनीला खिळून बसली. सुस्काऱ्यांचा, बांगड्यांचा आणि पैंजणांचा आवाज जोर धरू लागला होता.
” बया… म्या चुकीच्या वक्ताला आले कायनु हितं..! एवढ्या उन्हाचं बी नवरा बायकु किती जीव लावत्यात एकुमेराला.. ” असं मनाशीच बोलत ती हळुच माघारी जाऊ लागली. तिला नवऱ्याची आठवण आली. डोळे पाणावले.

” लई दिस झालं… पर मौका मिळत नव्हता… अं हे ss…. आज हे पाखरु गठलंच … हैं ss…”
हा आवाज ऐकुन गोदा तिथेच थांबली, ” ह्यो आवाज…!? “
ती विचार करते न करते तोच… ” आहह…..सुभानराव येत्याल… पटकन् आवर की… स्सस् sss…. “
हा सुशाला बाईचा आवाज ऐकुन गोदाच्या पायाखालची जमीनच सरकली. तिला स्वतः च्या कानावर क्षणभर विश्र्वासच बसेना. एव्हढी संस्कारी व चांगल्या स्वभावाची बाई तिच्या नवऱ्याचा असा घात करूच शकत नाही… बहुतेक तिची कोणीतरी अब्रु तर लुटत नसेल ना …! असे विचार करत ती क्षणात गोठ्याकडे गेली. पण समोरचे दृश्य पाहुन ती थबकलीच.

समोर असलेल्या लाकडी बाजेवर सुशाला बाई ओणवी होती. साडी कमरेपर्यंत केलेली. आणि बाजेच्या कडेला उभे राहुन एक व्यक्ती जोरजोरात कंबर हलवत होती. सुशाला बाई माञ “स्सss… स्स ss” फुत्कारत होती.. भयाण शांततेत सुस्काऱ्यांचं वादळ थैमान घालू लागले. सुशालाचे तोंड पलीकडे असल्याने गोदाला फक्त त्या व्यक्तीची पाठ व नितंब दिसत होते. त्या दोघांचे मागे पुढे हलणारे अवयव घामाच्या धारांनी फच फच आवाज करत होते.

गोदाने त्या व्यक्तीला अडवण्यासाठी पुढे जायचा प्रयत्न केला पण तेवढ्यात, ” आई गंsss…. लय भारि वाटतंय बबन्या… जोरातsss….” हे ऐकुन गोदाला जणु काही शॉकच लागला.

तिने पाहिले. तो बबनच होता. गावातल्या टपोरी पोरांचा म्होरक्या तो. मुली व बायांची छेड काढणे हे त्याचं रोजचं काम. गावातील सर्व स्त्रिया व मुली त्याला वैतागल्या होत्या. काहीतरी बरं वाईट घडेल ह्या भितीने कोणीच त्याच्या नादी लागत नव्हते. हाच ऐन पंचविशितला बबन ३५ वर्षाच्या सुंदर व गोऱ्यापान दिसणाऱ्या चांगल्या घरातील विवाहित महिलेसोबत प्रणय करतोय, आणि सुशाला बाई सुध्दा आनंदाने त्याला समर्पित होतेय, जी स्वतः दोन मुलांची आई आहे, जिची मुलगी लग्नाची होत आली आहे. तिचे हे रूप गोदाच्या मनाला मान्यच होत नव्हते. तिला काय करावे ते कळेना झाले.

भाग १